Yönetim karar verme,
verilen kararları uygulama ve sonuçlarını takip etme sürecidir. Karar
verebilmek için konu hakkında verilere ve bilgilere ihtiyaç duyulur. Bu verilerin
güncel, eksiksiz, geçerli, doğru ve sağlıklı bilgiler olabilmesi için bilimsel
yol ve yöntemlerle toplanması, derlenmesi ve yönetimin faydalanacağı hale
getirilmesi yorumlanması bilgiye dönüştürülmesi gerekir. Bir ailenin ev, araba
alması, çocuğuna üniversite ve bölüm seçmesi olabileceği gibi bir devletin en
düzeyde alacağı kararlarda da durum aynıdır. Konulacak hedefin belirlenmesi,
bunun için planlar yapılması için mutlaka verilere ihtiyaç duyulur. Bulunulan
durumun, bir süre sonra gelinen noktanın tespiti ve yapılması gerekenlerin
yeniden belirlenmesinde verilerden faydalanılır. Ölçülmeyen alanlar bilemez ve
hakkında değerlendirmede bulunulamaz.
En kısa tanımıyla
bilgi, işlenmiş veridir. Veri, olguların harf, sayı, renk gibi sembollerle
ifade edilmesi iken, bilgi, herhangi bir konu ile ilgili verilerin bir araya
gelmesi ile oluşan açıklayıcı ifadeler bütünüdür. Ahmet, 1976, Ankara gibi
ifadeler veri iken, bunların kullanıldığı “Ahmet, 1976 Ankara doğumludur.”
şeklinde bir ifade bilgidir.(1)
Cumhurbaşkanlığı İnsan
Kaynakları Ofisi, 26 Temmuz’da üniversite tercihi yapacak adaylar için resmi
twitter hesabından YÖK ve SGK (2014 - 2018 dönemi) verilerine dayalı “Üni-Veri”
adıyla birtakım verileri internet sitesinden yayınladığını duyurdu. Gençlerin
geleceğini şekillendiren kararları objektif kriterlere göre verebilmeleri için
hazırladığı belirtilen verilerin yükseköğretim kurumlarının istihdamla ilgili
performansını ortaya koymak ve üniversite tercihi yapacak adayların bölümler
hakkında nitelikli bilgi edinmeleri amaçlanıyor. YÖK mezun verisi ve SGK istihdam
verileri analiz edilerek, bölümlere göre "ücret", "iş bulma
süresi", "istihdam oranı", "nitelik uyuşmazlığı" ve
"kamuda işe yerleşme oranı" gibi göstergeleri ortaya koymaktadır. Ulusal
bir araştırma olan Üni-Veri ile tercih dönemindeki üniversite adayları, hangi
bölümlerin iş bulmada daha avantajlı olduğu, mezuniyet sonrasında eğitimine ne
kadar uygun seviyede iş bulunabildiği gibi konularda bilimsel metotlarla
hazırlanan verilerden faydalanabileceklerdir.(2)
Peki! Lise mezunu
öğrenciler veya veliler bu verileri yorumlayarak işlerine yarayacak bilgiye
dönüştürebilirler mi? Bunun için bu verilerin yine bu işten anlayan uzmanlar
tarafından işlenmesi ve bazı çıkarımlarda bulunmalarını gerekiyor. Üniversite
adaylarının en mantıklı bölüme yönlendirilmesini amaçlayan Üni-Veri aynı
zamanda başka kimleri ilgilendirebilir. Özel ve resmi orta öğretim kurumları
yani liseleri, tüm rehber öğretmenleri ve eğitim danışmanları ve yaşam koçları
için de bölümler hakkında objektif bilgi edinebilecekleri bir kılavuz niteliğini
oluşturmaktadır. Bu veriler, üniversite yönetimlerine ve bölüm/kontenjan açma
izinlerini onaylayan YÖK’e, fakülte yönetimi ve öğretim üyelerine de eğitim
kaliteleri hakkında önemli bilgiler içeren bir karne sunmaktadır.
Analize konu beş
gösterge; Ücret: Mezuniyet sonrası
bulunan ilk işteki ücret baz alınarak bölüm düzeyinde ortalamalar
oluşturulmuştur. İstihdam Oranı:
mezuniyet sonrası ilk 12 ay içerisinde bir işe yerleşme oranını bölüm bazında
raporlanmaktadır. İş Bulma Süresi:
Mezuniyetten ilk işe yerleşene kadar geçen süre ay bazında hesaplanarak bölüm
bazında iş bulma süresi ortalamaları oluşturulmuştur. Nitelik Uyuşmazlığı: Nitelik uyuşmazlığı, kişilerin çalıştıkları
işlerin eğitim seviyelerine göre daha az ya da daha yüksek nitelik gerektirdiği
durumlarda ortaya çıkar. Bu gösterge, ilgili bölümden mezun olan öğrencilerin
kendi niteliklerine uygun işlerde çalışıp çalışmadıklarını göstermektedir. Kamuda İşe Yerleşme Oranı: Mezunların
kamuda iş bulma olasılıkları bölüm bazında hesaplanarak raporlanmıştır.
Kamu-özel ayrımı SGK verilerinde yer alan sözleşme statüsü (4A/B/C)
kullanılarak belirlenmiştir. Bu gösterge, ilgili bölümden mezun olup bir işe
yerleşenlerin yüzde kaçının ilk işlerinde kamu sektöründeki bir pozisyona
yerleştiğini göstermektedir. (3)
Beş göstergede; toplam
70 lisans bölümünün, ilk beş ve son beş sıralaması aşağıdaki gibidir.
İstihdam
oranı - İlk beş: Pilotaj (% 77), Eczacılık (% 73),
Odyoloji (% 67), Tekstil Mühendisliği (% 61), Hemşirelik (% 64). Son beş: Türk Dili ve Edebiyatı (% 36),
Siyasal, Kamu Yönetimi, U. Arası İlişkileri (% 33), Maliye (% 31), Hukuk (% 3)
İş
Bulma Süresi - İlk beş: Tekstil Mühendisliği 4 ay 10 gün,
İç Mimarlık 5 ay 8 gün, Konservatuvar 5 ay 10 gün, Endüstriyel Tasarım 5 ay 16
gün. Son beş: Siyasal, Kamu
Yönetimi, U. Arası İlişkiler 11 ay 1 gün, Öğretmenlik 11 ay 22 gün, Maliye 12
ay 3 gün, Psikolojik Danışmanlık Rehberlik 12 ay 11 gün, Hukuk 17 ay 14 gün.
Ücret
- İlk beş: Tıp 5.890 TL., Pilotaj 4.736 TL., Uçak Mühendisliği
4.555 TL., Gemi Mühendisliği 4.487 TL., Bilgisayar Mühendisliği 3.562 TL. Son beş: İletişim 2.461 TL., Bankacılık
ve Sigortacılık 2.445 TL., Sağlık Yönetimi 2.444 TL., Çalışma Ekonomisi 2.441
TL., Maliye 2.435 TL.
Nitelik
Uyuşmazlığı - İlk beş: Eczacılık 0,01 / Tıp 0,13 / Hukuk 0,15
/ Fizyoterapi 0,18 / Odyoloji 0,19 – Son
beş: Çalışma Ekonomisi 1,54 / Banka ve Sigortacılık 1,56 / Arkeoloji 1,56 /
Maliye 1,57 / Turizm 1,68
Kamuda
İşe Yerleşme – İlk beş: Tıp % 96, Sağlık Hizmetleri % 36,
Diş Hekimliği % 32, PDR % 29, Hukuk % 26.- Son
beş: Tekstil Mühendisliği % 2, Mimarlık % 2, Güzel Sanatlar % 2, İç
Mimarlık % 1, Pilotaj % 1.
Tüm veriler birlikte
ele alınarak bölüm profili bazında dağılım yukarıdaki beş başlık dışında,
istihdam türü, firma büyüklüğü dağılımı, ücret dağılımı gibi dört başlık ve
göstergede detay verilere de ulaşılabilmektedir.
Sektör
bazında dağılım; Toptan ve perakende ticaret, eğitim, idari
destek ve hizmet faaliyetleri, diğer hizmet faaliyetleri, mesleki, bilimsel ve
teknik faaliyetler, inşaat, yiyecek ve içecek hizmeti faaliyetleri, konaklama, imalat,
ulaştırma ve depolama, bilgi ve iletişim insan sağlığı ve sosyal hizmet
faaliyetleri, finans ve sigorta faaliyetleri, kültür, sanat eğlence, dinlence
ve spor, madencilik ve taş ocağı, gayrimenkul faaliyetleri, kamu ile ilgili
hizmetler tarım, orman ve balıkçılık, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme
üretimi ve dağıtımı, su temini: kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme
faaliyetleri.
İstihdam
türü;
Özel Sektör Çalışanları, Kamu Çalışanları, Kendi İşinde Çalışanlar.
Firma
büyüklüğü dağılımı; Mikro Ölçekli Firma (1-9 Kişi), Küçük
Ölçekli Firma (10-49 Kişi) , Orta Ölçekli Firma (50-249 Kişi) , Büyük Ölçekli
Firma (250 Kişi ve Üzeri)
Ücret
dağılımı; Asgari ücret - 2.999 TL Aralığında, 3.000 TL -
4.499 TL Aralığında, 4.500 TL - 5.999 TL Aralığında, 6.000 TL ve üzeri
aralığında.
TÜRK-İŞ Araştırmasının
2019 Ekim ayı sonucuna göre; Dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve
yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık
sınırı) 2.058,46 TL. Gıda harcaması ile
birlikte giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve
benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam
tutarı ise (yoksulluk sınırı) 6.705,08 TL. Evli olmayan-çocuksuz bir çalışanın
‘yaşama maliyeti’ ise aylık 2.526,14 TL olarak hesaplandı. (4)
Aile, Çalışma ve Sosyal
Hizmetler Bakanlığı resmi verilerine göre; halen ülkemizde asgari ücret 2.558
TL. (brüt) 2.020 TL. (net) olarak ödenmektedir. Uni-Veri deki ücretlerin
brüt/net olduğu belirtilmemiştir. Buna göre yetmiş meslekte lisans mezunu
çalışan gençlerin yaklaşık yarısının asgari ücret düzeyinde çalışmak zorunda
olduğu görülmektedir. Bu şartlar altındaki gençlerin evlenemeyeceği eğer
evlenirse yoksulluk sınırı altında çalışacağı, askerlik yapmadıysa ve işini
kaybetmemek için bedelli askerliği tercih ederse 33.230 TL. ödeyemeyeceğinden
bu şartlarda refah içinde mutlu bir gençliğimiz olamayacağı sonucu
çıkarılabilir.
2015 ÖSYS’de,
Türkiye’deki yükseköğretim kurumlarına yerleştirme işlemlerinde tıp
programlarına başarı sırası en düşük 40 bininci, hukuk programlarına ise başarı
sırası en düşük 150 bininci sırada olan adayların kontenjan dahilinde yerleştirilmesine
karar verildi.(5) 2020 Yükseköğretim Kurumları Sınavı’na (YKS) girecek yaklaşık
2.5 milyon adayı ilgilendiren kararlar birbiri ardına alınıyor. YÖK, önce hukuk
fakülteleri için 190 bin olan başarı sırası barajı 125 bine yükseltildi. Başarı
sırası barajı olmayan eczacılık ve diş hekimliği bölümlerine ilk kez başarı
sırası barajı getirildi. Buna eczacılık fakülteleri için en düşük başarı sırası
barajı 100 bin, diş hekimliği fakülteleri için en düşük başarı sırası barajı da
80 bin oldu. Merkezi yerleştirme sınavıyla öğrenci alan öğretmenlik programları
için AYT 'den ilgili puan türünden en düşük 300 bin başarı sırası şartı devam
etmektedir. 2020 YKS 'de özel yetenek sınavıyla öğrenci alacak öğretmenlik
programları için TYT 'de en düşük 800 bininci başarı sırasına sahip olma şartı
aranacaktır.(6)
TÜİK 2019-Temmuz Dönemi
İşgücü İstatistiklerine göre; Türkiye genelinde 15 ve daha yukarı yaştakilerde
işsiz sayısı 2019 yılı Temmuz döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon
65 bin kişi artarak 4 milyon 596 bin kişi oldu. İşsizlik oranı 3,1 puanlık
artış ile %13,9 seviyesinde gerçekleşti. Aynı dönemde; tarım dışı işsizlik
oranı 3,6 puanlık artış ile %16,5 olarak tahmin edildi. Genç nüfusta (15–24
yaş) işsizlik oranı 7,2 puanlık artış ile %27,1 olurken, 15–64 yaş grubunda bu
oran 3,2 puanlık artış ile %14,2 olarak gerçekleşti.
Beyaz yakalı çalışanlar
olarak nitelendirilen üniversite lisans düzeyi profesyonel kariyer
mesleklerinden mezunların yaklaşık % 80 ’i Asgari ücret ile 2.999 TL aralığında
çalışıyor olması her ne kadar iş bulup çalışıyor olsalar da çok da tatmin edici
ve memnun olunacak bir durum değildir. Özel sektörde istihdam edilen ve çalışanların
oranının kamuya göre daha fazla olduğu göz önüne alındığında özel sektörde
çalışanların tatmin edici bir ücret alamadığı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte
yeteri kadar kadrolu/sözleşmeli öğretmen olmadığı için ihtiyaç duyulan
branşlarda MEB’ nın ücretli öğretmenlerin de asgari ücretten bile daha az
parayla çalıştırılıyor olması devletin anayasada belirttiği temel hukuk
ilkeleriyle bağdaşmamaktadır.
Üniversiteli genç
işsizlik oranı ve ücret düzeyleri dikkate alındığında makro düzeyde ülkemizin
ihtiyaç duyduğu insan kaynağını iyi planlayamadığımız sonucu çıkarılabilir mi?
Bir başka deyişle tüm alanlarda bu kadar üniversite mezununa ihtiyacımız bulunuyor
mu? İş arayan üniversiteli mezunların lise düzeyinde doğru ve yeterli mesleki
rehberlik ve yönlendirme yapılarak daha erken yaşlarda meslek edindirilmesi ve
hayata erken başlamaları yanlış bir öneri sayılabilir mi? Lisans eğitiminin son
yılında teorik derslerden ziyade iş hayatıyla buluşulması ve mezuniyet sonrası
istihdam için bekleme süresinin kısaltılması sağlanabilir.
Eczacılık, tıp,
fizyoterapi, odyoloji, hemşirelik gibi doğrudan insan sağlığını ilgilendiren
mesleklerde nitelik uyuşmazlığının bulunmaması mezun olanların alanlarında
çalışıyor olması memnun edici bir sonuç olarak değerlendirilmelidir. YKS
sınavlarında ilk 125 bin kişilik dilimden öğrenci alan Hukuk Fakültesi
mezunlarının istihdam oranında % 3 ile en sonda, iş bulma süresinde en zor iş
bulan bölüm anlamına gelecek 17 ay 14 gün ile son sırada yer alması izaha
muhtaç görülmelidir. Maliye bölümü mezunlarının da kamuda işe yerleşmede 12.
Sıra dışında diğer tüm durumlarda sonlarda yer alması dikkat çekmektedir.
Üni-Veri'nin her yıl düzenli
olarak yapılması ve kamuoyuyla paylaşılması, açıklanan verilerle üzerinde
durulan konularda iyileşmelerin olup olmadığının takibin ilgili STK’lar
tarafından sağlanmasına ve her aşamada karar vericilere yardımcı olacaktır.
Kaynaklar:
(1) http://iibf.erciyes.edu.tr/guven/veri/bilgi_nedir.pdf
(2) https://www.aa.com.tr/tr/egitim/universite-adaylarina-uni-veri-hizmeti/1542538
(3) https://www.cbiko.gov.tr/projeler/uni-veri
(4) http://www.turkis.org.tr/EKIM-2019-ACLIK-VE-YOKSULLUK-SINIRI--d305750
(5) https://t24.com.tr/haber/dusuk-puanla-tip-ve-hukuk-okuma-devri-kapaniyor,285576
(6) http://www.pervinkaplan.com/detay/2019-yks-bu-bolumlere-artik-ozel-yetenek-ile-girilmeyecek/8839
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder